+12 °С
Ямғыр
Бөтә яңылыҡтар
Яңылыҡтар
2 Апрель 2021, 13:40
Аслыҡ
Рәлис УРАҘҒОЛОВ Ҡорбандарҙы иҫкә алып, рухтары алдында баш эйәйек (1921-1922 йылдарҙағы аслыҡҡа – 100 йыл) Йотлоҡ ҡына сәбәпсеме? Йылдар артынан йылдар үтеп, быуындар алышынһа ла, кешелекте һаман тетрәндерә 1921-1922 йылдарҙағы аслыҡ. Ҡайһы саҡ ул илдәге сәйәси күҙлектән шымартылды, пропаганда өсөн кәрәкле яғы ғына күрһәтелде. Шуға ла афәттең төп сәбәбе йылдың ҡоро килеүе, йотлоҡ менән аңлатылды. Ләкин уның ысын асылы йәшерелде. Бөгөн әсе хәҡиҡәтте нисек бар шулай киләсәк быуынға тапшырырға бурыслыбыҙ.
Рәлис УРАҘҒОЛОВ
Ҡорбандарҙы иҫкә алып, рухтары алдында баш эйәйек
(1921-1922 йылдарҙағы аслыҡҡа – 100 йыл)
Йотлоҡ ҡына сәбәпсеме?
Йылдар артынан йылдар үтеп, быуындар алышынһа ла, кешелекте һаман тетрәндерә 1921-1922 йылдарҙағы аслыҡ. Ҡайһы саҡ ул илдәге сәйәси күҙлектән шымартылды, пропаганда өсөн кәрәкле яғы ғына күрһәтелде. Шуға ла афәттең төп сәбәбе йылдың ҡоро килеүе, йотлоҡ менән аңлатылды. Ләкин уның ысын асылы йәшерелде. Бөгөн әсе хәҡиҡәтте нисек бар шулай киләсәк быуынға тапшырырға бурыслыбыҙ. Ҡорбандарҙың рухы шуны талап итә, тарихи һабаҡ, фәһем итеп быуаттан быуатҡа еткерергә ҡуша...
“...Аслыҡты тыуҙырған беренсе һәм төп сәбәп – Беренсе бөтә донъя һәм Граждандар һуғышы. 1913 йыл менән сағыштырғанда, 1920 йылда Өфө губернаһында сәсеүлек майҙаны 43 процентҡа кәмей, һөҙөмтәлә иген етештереү күпкә аҙая. 1905 – 1914 йылдарҙа Өфө губернаһының биш өйәҙе буйынса игендең тулайым йыйымы йылына уртаса 73,4 миллион бот тәшкил итһә, 1920 йылда – ни бары 24 миллион, ә 1921 йылда 5,9 миллион бот иген йыйыла. Мал һаны икеләтә кәмей. Кесе Башҡортостанда сәсеүлек майҙандары – 61, малдар һаны 55 процентҡа ҡыҫҡара. Интервенттар, аҡтар һәм ҡыҙылдар крәҫтиәндәрҙе аяуһыҙ талай, мал-тыуарын тартып ала, хужалығын туҙҙыра. Кесе Башҡортостандың Табын, Тамъян-Ҡатай һәм Юрматы кантондарында ғына ла ете меңләп крәҫтиән хужалығы туҙҙырыла, 650 ауыл юҡ ителә. Өфө губернаһының Бәләбәй өйәҙендә бер меңдән ашыу хужалыҡ туҙҙырыла, халыҡтан 10 мең баш йылҡы һәм һыйыр малы тартып алына...” – тип яҙа тарих фәндәре кандидаты Рафаэль Дәүләтшин “Ватандаш” журналында (№3, 1997 й.).
Һамар өлкәһе Ҡыпсаҡ ауылында ғүмер иткән 89 йәшлек Ҡәҙерниса әбей Усманова ул йылдарҙы ошолай хәтерләй (1998 йылда яҙып алынды): “Аҡтар ҙа, ҡыҙылдар ҙа таланы. Кейгән кейемебеҙҙе, аты булһын, һыйыры булһын – алып киттеләр. Инде байҙарҙың келәттәрен талап, ҡутарып алдылар. Шуларға теймәһәләр, асыҡмаҫ та инек. 1918-1919 йылдарҙа аслыҡ булды, 21-ҙә бигерәк тә ҡоторҙо. Сәскән игендең бер бөртөгө сыҡманы, ҡып-ҡыҙыл булып ятты. Тамсы ямғыр яуманы. Элек кеше яҡшы йәшәне бит, һәр кем үҙенә иген сәсте. Ерҙәре һәр кемдең булды, үҙҙәренә елгәрҙеләр, урҙылар. Байға ураҡ урырға йөрөнөләр. Уның өсөн хаҡын ала, кейенә, ҡунаҡ була инеләр. Ике-өсәр йома йөрөнөләр, ас булманылар”.
Читайте нас:
© 2024 Сайт издания "Агидель"
Издатель: Государственное унитарное предприятие Республики Башкортостан Издательский дом
«Республика Башкортостан».
Адрес: 450079, Республика Башкортостан, г. Уфа, ул. 50-летия Октября, 13.
Журнал зарегистрирован Управлением Федеральной службы по надзору в сфере связи, информационных технологий и массовых коммуникаций по Республике Башкортостан
(Управлением Роскомнадзора по Республике Башкортостан).
Свидетельство ПИ № ТУ 02-01565 от 31.10.2016 г.
Журнал Башҡортостан Республикаһының Элемтә, мәғлүмәт технологиялары һәм киң коммуникациялар өлкәһендә күҙәтеү буйынса федераль хеҙмәттә теркәлде.
Таныҡлыҡ ПИ № ТУ 02-01565 31.10.2016 йылдан.
Редакция хеҙмәткәрҙәре
Мөнир Сәхиулла улы ҠУНАФИН - баш мөхәррир
Әхмәр ҒҮМӘР-ҮТӘБАЙ - баш мөхәррир урынбаҫары
Луиза КИРӘЕВА - яуаплы сәркәтип
Гөлнара ХӘЛФЕТДИНОВА - бүлек мөхәррире
Салауат ӘБҮЗӘР - бүлек мөхәррире
Илнур ЮЛБАРЫҪОВ - бүлек мөхәррире
Миңзәлә АСҠАРОВА - сайт буйынса өлкән мөхәррир
Дилбәр ИШМОРАТОВА - өлкән корректор
Фәрзәнә ТУЛЫБАЕВА - биҙәлеш мөхәррире
Мөхәрририәт
Айгиз БАЙМӨХӘМӘТОВ
Таңсулпан ҒАРИПОВА
Гөлсирә ҒИЗЗӘТУЛЛИНА
Неля ҒӘЙНЕТДИНОВА
Тамара ҒӘНИЕВА
Әхмәр ҒҮМӘР-ҮТӘБАЙ
Йомабикә ИЛЬЯСОВА
Луиза КИРӘЕВА
Зөлфиә ХАННАНОВА
Гөлнара ХӘЛФЕТДИНОВА
Салауат ӘБҮЗӘР
Әмир ӘМИНЕВ
Азамат ЮЛДАШБАЕВ
Гөлнур ЯҠУПОВА
Банкта беҙҙең реквизиттар: журнал «Агидель», ИНН:0278066967/КПП027843012
БИК:048073770
к/с 30101810600000000770
р/счет №40602810200000000009
Филиал ПАО “БАНК УРАЛСИБ” в г. Уфа
Телефон
8(347)2-92-77-66
Электрон почта
Адресы
г. Уфа, ул. 50 лет Октября, 13, 5-й этаж
Реклама хеҙмәте
8(347)2-92-77-66
Редакция
8(347)2-92-77-66
Ҡабул итеү бүлмәһе
8(347)2-92-77-66