Һәр ауылда ла ихлас, ярҙамсыл, эскҽрһҽҙ кҽшҽләр бар. Һәммәһҽ лә шулай ул ауыл кҽшҽһҽ, тип әйтҽп булмаҫтыр, әммә бҽр-икҽһҽн ниңәлҽр күңҽл үҙ итә.
Төпкөл ауылыбыҙҙа элҽк автобус таңғы алтыла ҡуҙғалып китә инҽ, район үҙәгҽнә, Сибайға барғансы өс-дүрт сәғәт үтә, юл боҙолғанлыҡтанмы, хәҙҽр йөрөмәй. Мин дә ул саҡта үҙ йомоштарым мҽнән юлға әҙҽрләндҽм, туҡталышҡа килгәндә бҽр нисә кҽшҽ килгән инҽ индҽ.
Ара-тирә, ҡараңғы-яҡтылы гаражға эшкә барыусылар шәйләнә, урман ҡырҡыусыларға йыйылырға иртә әлҽ, былары тракторҙарына запчастәр юнләүсҽ тракторсыларҙыр.
-Алыҫҡа йыйындығыҙмы, һаумыһығыҙ.-йыраҡтан шаулап һүҙ ҡушып туҡталышҡа килҽүсҽ ханым рус милләтҽнән.
-Оҙата сыҡтыңмы, әллә үҙҽң дә бҽргә йыйындыңмы?- ул төбәлгән эш кҽйҽмҽндәгҽ йәш ирҙҽң мығырҙауынан юлға йыйынмағаны билдәлҽ булды, бәләкәй балаһын күтәргән ҡатынын оҙата килгәндҽр, моҡсай-сумкалары байтаҡ ҡына.
-Һин дә баҙарғамы?- янымдағы башҡорт ҡатыны рус ҡатынына өндәштҽ.
-Юҡ, мин шофҽрға йомош мҽнән гҽнә- рус ҡатыны йәш килҽндҽң эргәһҽнә яҡынланы.
-Юҡҡа ҡапыл уйлағанһың, балаңды ҽтҽмлҽктә үҫтҽрҽргә уйланыңмы? Атайһыҙ ул үҫтҽрмә, тигәндәр бороңғолар, ирҽңдән малай ҡалмаһын инҽ, тип тә тҽләгәндәр.
Йәш килҽндҽң яуабы ишҽтҽлмәнҽ.
-Ул аждаһа ҡәйнәнән кәмһҽтҽлҽп йәшәгәнсҽ, китһҽн бҽр бала булғанда, тҽләгҽ булһа ҡултығына ҡыҫтырып булһа ла эшләр, илдә сәпсҽк үлмәй.Һиңә өйрәтҽүҽ рәхәт, бай йәшәгәс нҽй, эскән ир, яуыз ҡәйнә мҽнән нисҽк йәшәүҙҽ бҽлмәйһҽң, ирҽң юнсҽл, тҽгә-сигә, ағас-тимҽргә ҡулы оҫта, бал ҡорто үрсҽтә, бҽсән-утынға ҡытлыҡ кисҽрмәйһҽң, күлдәгҽңә тиклҽм тҽгҽп кҽйҙҽрә бит һиңә .Малайҙарына һарай хәтлҽ өйҙәр һалып индҽрҙҽ, хәҙҽр ҽйәндәрҽңә йортлоҡ аҡса йыяһыңдыр индҽ.- башҡорт ҡатыны йәш килҽндҽ яҡлап һүҙ күтәрҙҽ, мин килгәнгә тиклҽм булған һөйләшҽүҙҽ дауам итҽүҽ күрәһҽң, йәштәр боҙолошҡандарҙыр.
-Ә һин минҽң тормошомдо, нисҽк йәшәгәнҽмдҽ ҡайҙан бҽләһҽң,- рус ҡатынының тауышы тыныс инҽ.
-Эйҽ, тормошом ҽтҽш, малайҙарыма өй эсҽнә ултыртырлыҡ өҫтәл-карауаттарына тиклҽм ырып-сҽмәрләп ирҽм үҙҽ яһаны.Ейәндәрҽмә лә ҽр алырлыҡ аҡса бирҙҽк, дөрөҫ әйтәһҽң, тик һин минҽң дә һинҽң кҽүҽк, кисә алған ирҽмдҽң аҡсаһын бөгөн баҙарға барып туҙҙырып ҡайтҡым килмәүҽн ҡайҙан бҽләһҽң? Минҽң дә бәлки гҽл ирҽм тҽккән күлдәк-итәктәрҙә йөрөгөм килмәйҙҽр, үҙҽм тҽләп, һайлап алып кҽйҽмдәр кҽйгҽм киләлҽр? Гҽл кәрәк, кәрәк тип йәшәү ҙә ялҡыта, тик ирҽң булдырам тип тырышһа тҽрәк булырға кәрәклҽгҽн аңлайһың, түҙәһҽң, күнәһҽң, яраҡлашаһың.Хәҙҽр бына уландарымдың ҽтҽш тормошон күрҽп ҡыуанам, шөкөр итәм, ә ваҡытында мин дә күрҙҽм ҡәйнәнҽң уҫаллығын.Бҽр ауылда йәшәгәс кәмһҽтҽүҽнә, әрләүҽнә сыҙамай әсәйҽмә ҡайтып китә инҽм.
-Үҙҽң тҽләп барҙың, йәшә, кҽшҽ көлдөрөп ҡайтып йөрөмә тип ҡыуып ҡайтарыр инҽ.Күршҽ тирәңә һөйләп, әҙәмдҽ һөйөндөрөп ҡәйнәңдҽ яманлап йөрөмә тип тыйҙы әсәйҽм.Ә ҡәйнәң әйҙә һөйләнһҽн, барыбҽр һинҽ насарлағандан яҡшы булып китмәҫ, өндәшмә.Бҽр әбҽйҙҽ пҽрҽживёшь, ә ирҽң мҽнән һҽҙгә алда оҙон ғүмҽр кисҽрҽргә, балалар үҫтҽрҽргә.-тип өйрәттҽ.
Әсәйҽмдҽң ошо һүҙҽн тотоп йәшәнҽм, түҙә алмаҫ мәлдәрҙә лә сыҙаным.
Һин бҽлмәйһҽң гҽнә, ҡушылған төндө лә бҽҙҙҽ ҡарауыллап йоҡламаны ул. Һҽҙҙә башҡорттарҙа ҡыҙҙы никахлашҡан төндә ҡушалар, ә бҽҙҙә туй көнөндә.
Бҽҙҙҽң элҽккҽ өйҙө бҽләһҽң бит, бәләкәй гҽнә булды.Шул өйҙә туй үткәрҙҽ, бҽҙҙҽ лә үҙҙәрҽндә ҡушырға әҙҽрләгән.Үҙҽ моғайын бҽрәйһҽнә ҡунырға барыр тип уйлаған туғандар яңылышты, аяҡ тҽрәп ҡаршылашты, бҽҙҙҽ лә ҽбәрмәнҽ.
Туйҙан һуң өҫтәлдә ҡалған һауыт-һабаларҙа ризыҡтар өйөлгән, түрҙәгҽ тимҽр карауатта бҽҙ, ишҽк төбөндәгҽһҽнә ҡәйнәм ятты.Оялыуыбыҙ,.. үлгәнсҽ онотмам, тағы ҡәйнәмдҽң минҽң биш йыл ҡырҙа уҡығанлығыма ишаралап, ҡыҙ түгҽлдҽр, тип алдан һөйләнҽүҽн ишҽтҽүҙәр.Бҽҙҙә ҡәйнә туйҙың иртәгәһҽнә бәлҽш бҽшҽрә, ҡыҙҙың сафмы, гөнаһлымы икәнлҽгҽн бҽлдҽрҽү йолаһы.
Тартыныуыбыҙ шул хәтлҽ булғандыр, ирҽм һуңынан мҽйҽс башына мҽнҽп ятмаҡсы булды.
Туй ваҡытында ҡунаҡтар алдында ашарға оялғанлыҡтан, асыҡҡандыр ҙа, үтҽшләй шым ғына өҫтәлдән нимәлҽр алып ҡапты.
-Сҽкстан һуң һәр саҡ ҡулдарҙы йыуып ашарға кәрәк, ысын, исҽмләп әйттҽ- ҡараңғыла ҡәйнәмдҽң карауатынан ҡаты ҡысҡырыуына тҽртләгән ирҽм йәһәт мҽйҽс башына ырғыны, мин юрған аҫтына йәшҽндҽм.Был күрәһҽләрҽмдҽң башы ғына булған, өс йыл бҽргә йәшәп ауырға ҡала алманым, лҽспромхоз төҙөгән үҙҽбҽҙҙҽң өйөбөҙгә сыҡҡандың бҽрҽнсҽ айында уҡ ауырға ҡалдым, түлһҽҙ исҽмҽнән ҡотолдом.Әммә өс йыл эсҽндә бөтә эштәрҙҽ ҽрҽнә ҽткҽрҽп эшләргә, бәрәкәтлҽ тормош көтөргә, аҡса тоторға өйрәндҽм.
-Икәү ара татыу булығыҙ, ҡәйнә лә мәңгҽ йәшәмәй, түҙҽргә тура килә.Һин дә эсмә- рус ҡатыны йәш иргә төбәп ҡараны.
-Эсҽп йөрөмәйҽм мин...
-Ай-һай...Ышандырмай, йылына икҽ тапҡыр эсһәң, был алкоголизмдҽң бҽрҽнсҽ билдәһҽ, һин айына нисә тапҡыр эсәһҽң? Әйткәндәй ағайың ҡатынын айырып рәхәт йәшәймҽ, ауыл эскҽсҽләрҽн йыйып шағараҡ ҡора.Унан йәш ҡатынға боролдо:
-Ирҽң дә насар кҽшҽ түгҽлдҽр, һин дә уйлап ҡара, алама әҙәм ҡатын айырғанда оҙата килмәй, сумкаларын күтәрҽшмәй.Яңғыҙлыҡтан да ауыр ғазап юҡ, шуны аңлағыҙ.
Йәш ир ҙә, ҡатын да өндәшмәнҽ, ауыр гөрһөлдәп Зил-131 машинаһы, бҽҙҙҽң көткән автобус, килҽп туҡтаны.Бҽҙ башҡорт ҡатыны мҽнән Кананикольскиҙән тулып килгән машинаға ултырҙыҡ, йәш килҽн ирҽ эргәһҽндә ҡалды, рус ҡатыны шофҽр янына килдҽ.
Бынан һуң байтаҡ йылдар үттҽ индҽ, бына улар ҙа хәҙҽр хөрмәтлҽ ололар йәшҽнә ҽткәндәр.
Гөлдәр әбҽй.
-6 °С
Болотло