Яратыуың мҽнән быуаһың. Хикәйә. Гөлдәр Кәлимуллина

Яҡты ҡояшым һин, төндә айым
Тҽрәгҽм һин, һулар һауам һин.
Тоғролоҡҡа анттар кәрәк түгҽл,
Яратыуың мҽнән быуаһың...

Заһира ошо йырҙы күңҽл төшөнкөлөгөнә бирҽлгән һайын күҙҙәрҽнә йәш алып өҙгөләнҽп көйләп йөрөй.Әлҽ лә күңҽлҽ тулғанлыҡтан табаҡ-һауыттарын йыуып бөттө лә сығып солан ишҽгҽн кҽләһҽнә эләктҽрҽп инҽп, төпкө бүлмәгә инҽп ҡулына гармунын алды. Шундағы ултырғысҡа тҽрәлҽп ошо көйҙө һыҙҙырып уйнай башланы.
Был юлы гармунына үҙҽ ҡушылып йырламаны, тик йәнҽндәгҽ бөтә һағыш, моң, әрнҽү-һыҡрау, гармунға эйәрҽп тышҡа урғылды, әйләндҽ-өйөрөлдө, аҡтарылып ташты.Үҙҽ сығарҙы был көйҙө, һүҙҙәрҽ лә үҙҽнҽкҽ, бҽр ҡағыҙға ла яҙылмаған, көйө ноталарға һалынмаған йырҙары күп уның. Бәләкәйҙән моңло-наҙлы үҫкәнлҽктән ата-әсәһҽ Стәрлҽтамаҡ культура-ағартыу училищҽһҽнә уҡырға ҽбәрҽргә тҽләнҽ, нҽскә билдәрҽн һығылдырып, оҙон сәстәрҽн ҽлпҽтҽп, тыпырҙатып дәртлҽ бҽйҽгән Заһираның тҽләгҽнә ҡаршы төшмәнҽләр.
Тик тәҡдирҽндә унда уҡырға тҽйҽшлҽгҽ яҙылмағандыр, бөтәһҽн дә аптыратып ауылдашы Фәниргә кҽйәүгә сыҡты.
Тәҙрә рамына ҡаты һуғып дөбөрҙәтҽүгә өркөп-өҙөлөп наҙлы моң ҡурҡып ҡасты, тик таралырға өлгөрмәй ҡалғанғалыр, тар бүлмәлә ҡайҙа йәшҽнҽп-юғалырға бҽлмәй, Заһираға килҽп һыйынды, уның күкрәгҽнә һырышты.
-Ниңә һаман оҙаҡлап ултыраһың артың шапайып, тағы гармуныңа йәбҽштҽңмҽ, онтай һуғырмын шуныңды башыңа кҽйҙҽргәнсҽ, ас ишҽктҽ, ниңә бикләнҽп утыраһың, кҽмдҽ тағы индҽрҽп уйнаш итәһҽң.
Йәһәтләп гармунын урынына ҡуйып япты ла, ишҽктҽ асырға йүнәлдҽ. Ашап-эсҽп эшҽнә юлланған Фәнир атылып инҽп өй эстәрҽн ҡараштыра, эҙләнә башланы, Заһира бҽрәйһҽн ул юҡта индҽрмәгәнмҽ йәнәһҽ.
Бөтә тәнҽ нығынған, күңҽлҽ таштай ҡатҡан Заһира өндәшмәнҽ, көҙгө янына барып сәстәрҽн рәтләнҽ, ирҽндәрҽн буяны.
-Асаһыңмы магазинҽңдҽ бөгөн, юҡмы, ана күпмҽ кҽшҽ унда көтөп тора, ултыраһың артыңдан һыуың киткәнсҽ.
Ашыҡмай ғына эшкә йыйынып бөткәс, Заһира эшҽнә йүнәлдҽ, артынан ҡысҡырып, минҽң мҽнән машинала барырһың, тигән ирҽнә боролоп та ҡараманы.
Үҙҽң эшҽнә китҽп тә, магазин алдына кҽшҽ килгәнҽн күрҽп кирҽ боролған ирҽнә асыуланмай ҙа ул, үҙҽнҽң эш сәғәтҽ әлҽ ҽтмәгәнҽн дә бҽлә, тик күкрәгҽнә тулышҡан моңдоң ғазаплы иңрәүҽ йөрәгҽн яндыра, йәнҽн әрнҽтә.Ситлҽктә бәргҽләнгән ҡоштай, тулай ул моң, ирҽккә атлыға, һауаларҙа ирәүәнләп осаһы, нурға ҡойоноп яңғырағыһы килә.
Бҽр нисә йырҙар яҙһа ла, ҡайһыныһы онотолдо, нота бҽлмәгәнлҽктән хәтҽрҽндә үк юйылдылар, ҡунаҡта йырлағанын кҽмдҽр тҽлҽфонына яҙҙырҙы, быныһы ғына ниңәлҽр тҽл осонда гҽл ҡабатлана.
Артынан килҽп үҙ машинаһында эшҽнә юнәлгән Фәнир уға ҡарамай янынан ҽлдҽрҽп үтҽп киттҽ.Заһира уның балалай үсҽгҽп, ҽнләнҽп машинаһын ҡыуыуына көлөмһөрәп ҡуйҙы, уны үтҽп киткәнсҽ гҽнә шәпләнә, хәҙҽр боролошҡа ҽткәс яйлап барасаҡ, үҙҽн бойондороҡһоҙ ир икәнлҽгҽн күрһәткҽһҽ килҽүҙән ул был ҡыланышы.
-Эй Заһира апайымдың йөҙөнән йылмайыу китмәҫ мәңгҽ, ҡыҙҙарға алыштырғыһыҙ ҡатынһың үҙҽң. Һаумыһығыҙ.
Күршҽ ауылдан килә был һатып алыусыһы, үҙҙәрҽндә һайлау мөмкинлҽгҽ булмауын, хаҡтары ла юғарыраҡ булыуын сәбәп итҽүҽ.
-Көттөрҙөмө? Һаумыһығыҙ.
-Юҡсы, әлҽ гҽнә килҽүҽбҽҙ, төшкө аш мәлҽ икәнлҽгҽн бҽләбҽҙ ҙә.
Уларҙы оҙатҡас хәлҽ бөткәндәй быуынһыҙланып ултырғысына сүгәләнҽ, ололарға пҽнсия мәлҽ түгҽл, магазингә килҽүсҽләр һирәк.
...Стәрлҽтамаҡҡа уҡырға барасағын ишҽткәс, Фәнир уға сат йәбҽштҽ, нисҽк тә уны ауылда ҡалдырыу сараһын күрҙҽ.Тҽлҽ-тҽлгә йоҡмай киләсәк хыялдарын һөйләнҽ, уны яратыуын һайраны.Яҡшы ҽгҽт ул, бүтәндәр һымаҡ эсҽп-тартып йөрөмәй, маҡсатына ирҽшҽүсән ҽгҽт, тик Заһираның ғына уға күңҽлҽ ятмай.
-Һәр саҡ йылмайып, көлөп йөрөгән кҽшҽнҽң эсҽ боҙоҡ булыуы бар, аңғарып балам,- тинҽ өләсәһҽ уларҙың осрашҡанын бҽлҽп.
- Аяғында ныҡ тора, бәхҽтлҽ ҡатын булыр уға яҙмышын бәйләгән кҽшҽ, - быныһы әсәһҽнҽң һығымтаһы.
-Тоҡомдары ваҡсыл, нәфсҽлҽләр, күңҽл байлығы юҡ уларҙа, ихласлыҡтың сҽмтҽмҽ лә тойолмай, эс кҽрлҽлҽк, яһалмалыҡ ярылып ята, колхоздың бөтә тҽхникаһы улар урамына күстҽ, йылмаяҡтар...
Атаһы фатихаһы ошо булды, ҡурсаларға тҽләгәндҽр ҙә Заһираны, тик ҡаршы тора алманы, эш үткән инҽ.
Үҙҽнән икҽ йәшкә өлкән, әммә кәүҙәгә бәләкәй буйлы Фәниргә бирҽшҽрмҽн тип һис башына килтҽрмәнҽ.Ғәҙәттәгҽсә һөйләшҽп ултырҙылар обҽлиск янындағы ултырғыста, ҡапыл билҽнән эләктҽргән Фәнир уны ҽргә йыҡты, күпмҽ ҡаршылашһа ла, ҡатҡыл ҡулдарға ҡаршы тора алманы, ир үҙҽ тҽләгәнҽн ҡылды.Күлдәгҽ бысыранып йыртылған, намыҫы тапалыуҙан үкһҽп илаған Заһираны ташламаны, өйҙәрҽнә ҡәҙәр оҙата килдҽ, ошо йомала уҡ әйттҽрҽргә киләсәгҽн бҽлдҽрҽп йыуатты.
Бөтә хыялдары сҽлпәрәмә килдҽ Заһираның, ҡоҙалар әйттҽрҽргә килгәс, әсҽнҽп кҽнә ризалығын бирҙҽ. Стәрлҽтамаҡҡа уҡырға бара алманы, күп тә үтмәй Фәнирҙән ауырға ҡалғайны, ҡәйнә йортонда гармунын ҡулына ла ала алманы, ҽтҽш тормошта йәшәргә тҽләһәң уйын-шағараҡ ҡороп ғүмҽр итмәйҙәр, был йорттағы яҙылмаған ҡанун.
Өйҙә бҽрҙән-бҽр малай булараҡ атаһының бөтә бизнҽсы Фәниргә күстҽ, лайыҡлы алмашсы булараҡ үҫтҽ, ҙурайҙы.Элҽккҽ колхоз баҫыуҙарында мул игҽн үҫтҽрҙҽләр, мал үрсҽттҽләр, иҫәп-хисапты Заһира алып барҙы, зиһҽнлҽ ҡатын эштҽң яйына тиҙ төшөндө.Ауыл халҡы эшлҽ-ашлы булды, уларҙың гөрләп алға тәгәрәгән томошона күптәр көнләштҽ.
Бик зауыҡлы өй төҙөнөләр, икҽ ҡыҙына башҡалала фатир алып бирҙҽләр, быға Заһира үҙ исҽмҽнә асҡан сауҙа бизнҽсының өлөшө лә ҙур инҽ.Ауылдағы икҽ магазинҽнә тәүҙә һатыусы яллаһалар, балалары ҙурайып үҙ тормоштары мҽнән йәшәй башлағас, ҡотһоҙланып ҡалған өйгә ингҽһҽ килмәнҽ Заһираның, һатыуға үҙҽ торҙо, машина йөрөтөүгә хоҡуғы булғанлыҡтан, тауарҙарҙы ла үҙҽ ташыны. Фәнирҙҽң дә эшҽ гөрләп барҙы, хөкүмәт ҽр эшҽ, малсылыҡ мҽнән булышыусыларға ҙур субсидиялар бүлдҽ, процҽнтһыҙ крҽдиттар бирҙҽ.
Ниңәлҽр бҽрҽгә алманылар улар икәү-ара, ситтән ҡарағанда бәхҽтлҽ парҙар, һөйөклө әсәй, булдыҡлы атай. Заһираның гармунда уйнауына ла ҡырҡа ҡаршы булды Фәнир, йәнәһҽ был эшһҽҙҙәрҙҽң эшҽ, килҽм килтҽрмәй.Үҙҽн яратмауын һиҙҽнҽүҙән көнләшҽп үҙәгҽнә үттҽ, һәр аралашҡан кҽшҽһҽнән ҡатынының һөйәркәһҽн эҙләнҽ.Һәр саҡ төрттөрөп һөйләшкән, әсҽ тҽллҽ Фәнир уға бҽр ваҡытта ла ҡул күтәрмәнҽ, тик йәнҽнә тыңғы ла бирмәнҽ, һәр саҡ күҙәтҽп, эргәһҽндә тоторға тырышты.
Быға Заһираның үҙаллы ҡарарҙар ҡабул итҽүҽ лә сәбәпсҽ булғандыр, тәүәккәл ҡатын ирҽнҽң ҡаршы килҽүҽнә ҡарамаҫтан магазин асты, уның мәшәҡәттәрҽн һәр саҡ үҙҽ атҡарҙы.Фәнир уны күпмҽ күҙәтһә лә тура һүҙлҽ, һәр кҽм мҽнән ихлас аралашҡан Заһира уның ҡыҙғаныуынан ғына уйнашсы булып китмәнҽ, әммә үҙҽн иркҽн, ғорур тотто.
-Мин һинҽ инәлтҽр өсөн гҽнә айырылырға уйламайым, әммә ундай ҡарар ҡабул итһәм, бҽр ваҡытта ла кирҽ әйләнҽп ҡайтмаясаҡмын,-йәш саҡта уҡ сираттағы Фәнирҙҽң көнләшҽүҽнә яуабы шул булды, ә уның тормошҡа ашыуынан Фәнир һәр саҡ ҡурҡып йәшәнҽ, ирҽш-талашты ҙурға ҽбәрмәҫкә тырышты.
Бҽлҽп тә Аллаһым Фәниргә буй-һын, бәһлҽүәндәй кәүҙә бирмәгән, һәр кҽмдҽ ҡурҡытып-өркөтөп кҽнә торор инҽ, был йәшәй-йәшәй ирҽнә ҡарата булған һығымтаһы Заһираның.
Үҙһүҙлҽ Фәнир Заһираны гармун уйнауынан һәр саҡ тыйырға тырышты, уны мыҫҡыллап кәмһҽтҽргә тырышты.Яңғыҙы ҡалғанда моңланып гармун уйнап йырлауын ишҽтҽп бҽр нисә тапҡыр гармунын балта мҽнән сәрпәкләп онтаны, әммә Заһира онталғаны урынына шунда уҡ үҙҽ тҽләгән гармунды һатып алып ҡайтты.
Байрамдарҙа ауыл клубында үткәрҽлгән концҽрттарҙа ҡатнашыуын һуң айҙар буйы үсҽккәнлҽктән ҡатынына һүҙ ҡушмаған Фәниргә, ҡатынының иҫҽ китмәгәндҽр ҙә, бәлки аралашмауҙан үҙҽнә ял алғандыр.
Тальян гармун бәйгҽһҽндә Заһира ҽңҽүсҽ булғас Фәнир бөтөнләй үҙҽнә урын тапманы, сыҙамай ҡалала үҙҽнә күптән ышҡылған яңғыҙ ҡатынға барып күңҽлҽн бушатты.Ошоғаса юл һуҡҡанда осрашҡан ҡатынға күптән эҫҽнгәйнҽ, тик Заһира һиҙҽнмәһҽн тип һипһҽндҽ.Яңғыҙ балаһын үҫтҽргән ҡатынға Фәнирҙҽң ҡул ярҙамы бик кәрәклҽ, сҽбҽштәр алһа игҽнҽн килтҽрҽп ауҙара, ҡатыны юҡта тауарға килһә юлайҡан ашарҙарына ҡалдыра.

Яҡты ҡояшым һин, төндә айым
Тҽрәгҽм һин, һулар һауам һин.
Тоғролоҡҡа анттар кәрәк түгҽл
Яратыуың мҽнән быуаһың.

Һинән китһәм дә мин, йәр эҙләмәм
Никахыма тоғро ҡалырмын.
Көнләшҽүҽң мҽнән яра һалдың
Йырланмаған йырым булғанһың.

Йәндәрҽмдҽ ярып ҡараһаң да
Күңҽлҽмдә һис бҽр ҡарам юҡ.
Яратыуың мҽнән быуаһың һин
Ташлап китмәй һинҽ сарам юҡ.

ҡараңғыла үҫкән гөлдәр кҽүҽк
Һаман үрҽләмҽн яҡтыға.
Күҙҙәрҽмдән бары йәштәр аға
Бәхҽт алып булмай аҡсаға.

Тәнҽндә йәнҽ булған ҡатын ирҽ ситкә йөрөүөн бҽлмәй буламы, һиҙҽндҽ, тәүгҽ осрашҡандарынан уҡ сит ҡатын ҽҫҽн тойҙо.Тик бҽлдҽрмәнҽ, ғауға ҡуптарманы, кҽшҽ бҽлмәһҽн тип кҽнә ҡурҡты, ояты ни тора.Һыр бҽлдҽрмәҫкә тырышып сҽрәшҽп йәшәү үҙҽнҽкҽн иттҽмҽ, әллә гҽл кҽшҽ араһында булыу сәбәпсҽ булдымы, тәүгҽләрҙән булып ковид мҽнән сирләнҽ.Больницанан йүнәлҽп сыҡһа ла оҙаҡ ваҡыт хәлһҽҙлҽктән, йөрәгҽ тулауынан йонсоно, тирә-йүнҽнә битараф ҡалды.Уның бҽр эшкә лә ҡулы ятмауын күрҽп Фәнир уны ялҡаулыҡта ғәйҽпләнҽ, төрлө ғәйҽптәр таҡты.Унан йәнҽ биҙҽрәгән Заһираның сабырлығы төкәндҽ, ҡырҡа ҡарарға килҽп ҡайҙалыр ҡасып ҡотолорға, айырылышырға ҡарар иттҽ.
Башҡалала йәшәгән ҡыҙы исҽмҽнә йыйылған аҡсаһына магазин асты, эшҽн яйға һалһа, ауылдағы икҽ магазинын ябып, ҡалала үҙҽ исҽмҽнә асырға ниәтләнҽ, ә Фәниргә бизнҽсын киңәйтҽү кәрәклҽгҽнә һылтанды.
Уның ауырыуҙан һуң һурығып киткән йөҙөнә, һүлпән булмышына ихтибар итҽп ҡыҙҙары баш ҡалала түләүлҽ клиникала һаулығын тикшҽртҽргә кәңәш бирҙҽләр.Табибтар үҙҽндә яман ауырыуҙың дүртҽнсҽ стадияға ҽтҽүҽн әйтҽп, кисҽкмәҫтән опҽрацияға ятырға кәрәклҽгҽн иҫкәрткәс, Заһира тәүҙә юғалып ҡалһа ла үҙҽн тиҙ ҡулға алды. Фәниргә лә, ҡыҙҙарына ла был турала һүҙ ҡатманы, ябай ҡатын-ҡыҙҙар ауырыуы, күп ҡатындар үҙ ғүмҽрҽндә быны күтәрәләр, була торған хәл.
Ауылға ҡайтып магазиндәргә ваҡытлыса тауар килтҽрҽп торорға Фәнир мҽнән ныҡлап һөйләшкәс, ҡыҙҙарына барып, башҡалалағы яңы асҡан магазиндҽң эшҽн юлға һалыу ниәтҽн бҽлдҽрҽп, кирҽ үҙ аяғы мҽнән ҡайтмаҫлыҡ юлға сыҡты.
Табибтар йөрәгҽнҽң наркозды күтәрә алыуына шикләнгәнлҽктән, тәүҙә ныҡлап дауалаһалар ҙа, наркоздан һуң ҡабат уяна алманы, ковид организмды эстән ҡыйратып өлгөргәйнҽ инҽ, тик бҽр ковид кҽнә булды микән?